dr inż. Agnieszka Wnuk-Gnich
Nieodłącznym elementem każdego programu usprawniania pacjenta powinien być masaż i terapie manualne. Jak podkreśla Bocheńska (2019) obecnie w fizjoterapii weterynaryjnej funkcjonuje wiele koncepcji, manipulacji i mobilizacji stawowych. Zdaniem Marciniak (2020) zaburzenia funkcjonowania w obrębie jednej struktury, tkanki oraz organu przekładają się na funkcjonowanie całego organizmu. Teoria ta i model tensegracji ma ogromne znaczenie w przypadku koncepcji terapii manualnych i holistycznego podejścia do pacjenta (Chaitow, 2014). Pojęcie tensegracji zostało stworzone, aby wyrazić ideę naprężeń (tension – napięcie, integrity – integralność spójność) w strukturach o zamkniętej budowie, z zachowaną pomiędzy poszczególnymi elementami ciągłością. Przykładem tensegracyjnych zależności jest koncepcja taśm anatomicznych Toma Myersa, która jest także owocem odkryć strukturalnych autora na bazie integracji strukturalnej. Taśmy mięśniowo-powięziowe to globalne linie napięcia przechodzące przez całą powierzchnię ciała, zachowujące się tak, aby utrzymać szkielet w odpowiednim kształcie, wskazując dostępne ruchy i koordynując globalne wzorce posturalne.
W badaniach na modelach zwierzęcych Ahmed i wsp. (2019) wykazali różnice w budowie powięzi w zależności od regionu ciała, z którego próbka została pobrana. Z badań autorów wynika, że te różnice w budowie histologicznej powięzi konia i psa wynikają z biomechaniki ruchu oraz strategii życiowych .
Ostatnia dekada badań nad systemem powięziowym przyniosła nowe istotne informacje dotyczące potencjalnej roli, jaką może odgrywać tkanka łączna w powięziowo-mięśniowym zespole bólowym (Ciechomski, 2020). Chaitow (2014) opisuje ból mięśniowo-powięziowy jako zbiór objawów pochodzenia mięśniowego, czuciowego, motorycznego i autonomicznego związanych z aktywnością mięśniowo-powięziowych punktów spustowych. Co więcej charakteryzuje się on rzutowaniem bólu, dysfunkcją mobilności wewnątrzmięśniowej i/lub międzymięśniowej, uwięźnięciem nerwu obwodowego lub dysfunkcją stawową. W przypadku ludzi dolegliwości bólowe w układzie mięśniowo-szkieletowym w obecnych czasach można zaliczyć do chorób cywilizacyjnych (Potoniec i Trybulec, 2020). Naprężenia obecne w tkankach na skutek pracy mięśni i obciążeń zewnętrznych rozprzestrzeniają się do zarówno bliskich jak i dalekich tkanek za pośrednictwem powierzchni powięziowych oraz zagęszczonych powrózków, pasm, sznurów i pasów. Zmiany te pojawiają się lokalnie, następnie na szerszych obszarach, a w konsekwencji prowadzą do globalnych zaburzeń posturalnych. Zmiany te dotyczą pogorszenia lokalnej sprężystości tkanek, utraty zdolności ślizgowej pomiędzy warstwami tkanek (np. blizna), zaburzonej koordynacji i kontroli motorycznej, bólu tkanek miękkich, bólu mięśniowo-powięziowego, osłabieniu propriocepcji wraz z zaburzeniami równowagi, chronicznego pobudzenia układu nerwowego a w konsekwencji tego wyrzyskiego globalnych zaburzeń posturalnych.
Głównym celem terapii mięśniowo-powięziowej będzie zatem przywrócenie lub poprawa ruchomości między warstwami powięzi lub tkankami, które otaczają narząd, zmniejszenie bólu, poprawa wydolności i samopoczucia, korekcja dysfunkcji ruchowych i wzorca ruchowego
Według Stecco i Stecco (2015) wskazaniem do tego typu terapii jest ból, tkliwość, asymetria, kulawizna czy też zaburzone wzorce ruchowe. Co więcej terapia mięśniowo-powięziowa wpływa pozytywnie na zwiększenie sprężystości, elastyczności, mobilności oraz stabilności tkanek, zapobiega i zmniejsza zwłóknienia, zagęszczenia, nadmiernej sztywności, przyspiesza pourazowe i pooperacyjne gojenie ran
i odbudowę tkanek.
Wybór techniki zdeterminowany jest oceną wizualną, palpacyjną i funkcjonalną pacjenta oraz tym, z jakim obszarem, strukturą oraz funkcją praca terapeutyczna będzie miała miejsce. Stosowane techniki nakierowane są na usuwanie istniejących restrykcji w układzie mięśniowo-powięziowym, a dalszy tok postępowania należy uzależniać od reakcji pacjenta oraz tkanek poddawanych terapii (Uryzaj, 2016). Przeciwwskazaniami do zastosowania terapii mięśniowo-powięziowej u zwierzęcia są: gorączka, infekcje, uszkodzenia skóry oraz brak współpracy ze strony zwierzęcia. W swojej pracy ze zwierzętami stosujemy różnie techniki rozluźniania powięziowego, trapię punktów-spustowych, stawu skroniowo-żychowego, przepony, terapię Dorna czy też terapie manipulacji powięziowej Stecco. Ponadto stosujemy techniki manipulacji i mobilizacji stawowych.
Terapia manualna może być skuteczną metodą leczenia dysfunkcji mięśniowo-powięziowych. Najistotniejsze jest jednak właściwe rozpoznanie uszkodzonej struktury, która może wywoływać objawy kliniczne. Terapia manualna, dzięki licznym technikom leczniczym pozwala na precyzyjne leczenie uszkodzonych tkanek. Warto zwrócić uwagę, że techniki te są bezpieczne i nieobciążające dla pacjenta. Uzupełnieniem terapii manualnej może być kontynuowanie zaleconych ćwiczeń w warunkach domowych, co w znacznym stopniu wydłuża skuteczność tej terapii.